??lkemizde i????i ile i??veren aras??ndaki uyu??mazl??klar ve ????z??m yollar?? i?? mahkemelerinde g??r??lmekte, taraflar uzun y??llar s??ren davalar ve toplanmas?? beklenen deliller nedeniyle gerek zamansal a????dan gerekse maddi a????dan zarara u??ramaktad??r. Nitekim ??lkemizde halihaz??rda g??revde bulunan mahkeme ve hakim say??s??n??n kat be kat ??zerinde i?? davas?? bulunmakta ve yine bu davalarda uzman ??ok az say??da bilirki??i g??rev almaktad??r. Yeterince incelenemeyen dosyalar nedeniyle davan??n karara ba??lanma s??reci ertelenmekte, dava har?? ve masraflar?? taraflar?? maddi y??k??ml??l??klere maruz b??rakmaktad??r.
Mahkemelerdeki i?? y??k??n??n bir nebze ??n??ne ge??ilmesi ve taraflar??n hak, alacak ve taleplerine bir an ??nce kavu??malar??n??n sa??lanmas?? i??in 22.06.2012 tarihinde 6325 Say??l?? Hukuk Uyu??mazl??klar??nda Arabuluculuk Kanunu y??r??rl????e girmi??; 25.10.2017 tarihinde y??r??rl????e giren 7036 Say??l?? ???? Mahkemeleri Kanunu ile de 01.01.2018 tarihinden itibaren i?? hukukunda arabuluculuk faaliyetinin y??r??t??lmesi dava ??art?? olarak kabul edilmi??tir.
Arabuluculuk faaliyeti ile uyu??mazl??k taraflar?? bir araya getirilerek uyu??mazl??k konusu hakk??nda alan??nda uzman arabulucu ile taraflar aras??nda g??r????me sa??lanmakta, uyu??mazl??k ve talepler hakk??nda dostane ????z??m ??nerileri sunulmaktad??r. B??ylelikle arabulucu, taraflar??n objektif bir ortamda ????z??m y??ntemleri olu??turmalar??na yard??mc?? olmaktad??r. Belirtilen imkanlar??n yan??nda, arabuluculuk g??r????melerinin ve ????z??m ??nerilerinin gizli tutulmas?? ile taraflar kendilerini bir yarg?? yerine nazaran daha iyi ifade edebilmekte, ????z??m ??nerilerini daha esnek tutabilmektedir.
7036 Say??l?? Kanun???un 3.maddesi, ???Kanuna, bireysel veya toplu i?? s??zle??mesine dayanan i????i veya i??veren alaca???? ve tazminat?? ile i??e iade talebiyle a????lan davalarda, arabulucuya ba??vurulmu?? olmas?? dava ??art??d??r.??? h??km??n?? havidir.
Yine Kanun???un 3/2. Maddesinde; ???Davac??, arabuluculuk faaliyeti sonunda anla??maya var??lamad??????na ili??kin son tutana????n asl??n?? veya arabulucu taraf??ndan onaylanm???? bir ??rne??ini dava dilek??esine eklemek zorundad??r. Bu zorunlulu??a uyulmamas?? h??linde mahkemece davac??ya, son tutana????n bir haftal??k kesin s??re i??inde mahkemeye sunulmas?? gerekti??i, aksi takdirde davan??n usulden reddedilece??i ihtar??n?? i??eren davetiye g??nderilir. ??htar??n gere??i yerine getirilmez ise dava dilek??esi kar???? tarafa tebli??e ????kar??lmaks??z??n davan??n usulden reddine karar verilir. Arabulucuya ba??vurulmadan dava a????ld??????n??n anla????lmas?? h??linde herhangi bir i??lem yap??lmaks??z??n davan??n, dava ??art?? yoklu??u sebebiyle usulden reddine karar verilir.??? h??km?? ile arabuluculuk faaliyeti a????k??a dava ??art?? olarak belirtilmi??tir.
Bu halde kanuna, bireysel veya toplu i?? s??zle??mesine dayanan i????i taraf alacak, tazminat veya i??e iade talepleri; i??veren taraf ise alacak ve tazminat talepleri i??in ??ncelikle arabuluculuk faaliyetine ba??vuracak, yap??lacak g??r????melerin olumsuz ger??ekle??mesi halinde ancak dava yolu tercih edilebilecektir. Ancak i?? kazas??ndan kaynaklanan maddi ve manevi tazminat talepleri ile bunlar??n tespit, itiraz ve r??cu davalar?? hakk??nda an??lan h??k??m uygulanmayacakt??r.
Arabuluculuk faaliyetine ba??vuru kar???? taraf??n, kar???? taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerle??im yeri ya da i??in yap??ld?????? yerdeki arabuluculuk b??rosuna; arabuluculuk b??rosu bulunmayan yerlerde ise yaz?? i??leri m??d??rl??????ne yap??l??r. Bu halde arabuluculuk faaliyetinde g??revlendirilmek ??zere komisyon ba??kanl??klar??na bildirilen listede yer alan, Adalet Bakanl??????nca yetkilendirilmi?? ve arabuluculuk e??itimi alm????, alan??nda uzman bir arabulucu faaliyetin y??r??t??lmesinde yetkilendirilir. Ancak taraflar??n komisyon ba??kanl??klar??na bildirilen listede yer alan herhangi bir arabulucu konusunda anla??malar?? da m??mk??nd??r.
Ba??vuran taraf ba??vurusu ile birlikte kendisi ve kar???? taraf hakk??ndaki ileti??im bilgileri ile taleplerini ba??vuru dilek??esinde ayr??nt??l?? olarak belirtir. Ba??vurular ba??vuru sahibinin bizzat kendisi taraf??ndan yap??labilece??i gibi kendisine ???arabuluculuk toplant??lar??na ve s??recine kat??lma, s??reci y??r??tme ve sonu??land??rma??? yetkisi verilmi??, baro levhas??na kay??tl?? bir vekil arac??l??????yla da ger??ekle??tirilebilir. Arabulucu sunulan ileti??im bilgilerini nazara alarak ve gerekti??inde re???sen ara??t??rma yaparak taraflara ula????r ve bir toplant?? tarihi belirleyerek taraflar?? usul??ne uygun olarak davet eder. Arabuluculuk faaliyeti kapsam??nda taraflar toplant??lara ve s??rece bizzat kat??labilecekleri gibi vekilleri arac??l??????yla da temsil olunabilirler.
Arabuluculuk faaliyetine ba??vurulmas??ndan, son tutana????n d??zenlendi??i tarihe kadar zamana????m?? durur ve hak d??????r??c?? s??reler i??lemez. Ancak arabuluculuk faaliyetinin her halde arabulucunun g??revlendirildi??i tarihten itibaren 3 hafta i??inde sonland??r??lmas?? gerekir. Zorunlu hallerde arabulucu, ilgili s??reyi 1 hafta uzatabilir.
Taraflara ula????lamamas??, taraflardan birinin ilk toplant??ya kat??lmamas??, toplant??da anla??man??n ger??ekle??memesi halinde arabuluculuk son tutana???? d??zenlenerek Arabuluculuk Daire Ba??kanl?????????na ilgili husus bildirilir. Taraflardan birinin toplant??ya kat??lmamas?? halinde son bulan arabuluculuk faaliyeti nedeniyle ileride dava a????lmas?? durumunda, toplant??ya mazeretsiz olarak kat??lmayan taraf ???yarg??lama sonunda hakl?? olsa dahi– yarg??lama giderlerinin tamam??ndan sorumlu tutulur. Ayr??ca bu taraf lehine vekalet ??cretine de h??kmedilmez. Bu halde taraflara g??nderilecek davet mektubunda toplant??ya kat??lmaman??n sonu??lar??n??n a????k??a izah olunmas?? gerekmektedir.
Taraflar??n arabuluculuk faaliyeti sonucu anla??maya varmas?? halinde s??recin olumlu olarak sonland??r??ld??????na dair arabuluculuk son (uzla??ma) tutana???? d??zenlenir ve durum Arabuluculuk Daire Ba??kanl?????????na bildirilir. ??cra edilebilirlik ??erhi al??nabilen i??bu tutanak mahkeme ilam?? niteli??inde olup ilaml?? icraya konu edilebilir. Faaliyet sonunda anla??maya var??lan hususlar hakk??nda dava a??ma yoluna gidilemeyecek buna ra??men dava a????lmas?? halinde ise dava kesin h??k??m nedeniyle usulden reddedilecektir.
G??r??lece??i ??zere; arabuluculuk faaliyeti i?? hukuku uygulamam??zda 01.01.2018 tarihinden bu yana zorunlu olarak uygulanmakta olup zamansal ve maddi a????dan taraflara bir??ok kolayl??k ile tasarruf sa??lamaktad??r.
Av. Canan K??RAZKAYA